Trước đây, hầu như các bậc phụ huynh chỉ quan tâm đến chỉ số EQ như thước đo cho sự thông minh của con. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu thực tế đã chỉ ra rằng, 80% thành công của 1 người đến từ chỉ số EQ, 20% còn lại là từ IQ. Vậy EQ là gì và làm sao để phát triển EQ cho trẻ?
Chỉ số EQ là gì?
Chỉ số EQ (cũng được gọi là chỉ số thông minh cảm xúc) là một đánh giá về khả năng hiểu và quản lý cảm xúc của một người. EQ đo lường khả năng của cá nhân trong việc nhận biết, hiểu và điều chỉnh cảm xúc của chính mình và của người khác. Nó cũng liên quan đến khả năng xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt với những người xung quanh.
Chỉ số EQ được phát triển bởi nhà tâm lý học Daniel Goleman và các đồng nghiệp của ông trong những năm 1990. Điểm mấu chốt của EQ là ý thức về cảm xúc của mình, khả năng tự điều chỉnh cảm xúc, đồng cảm với người khác và khả năng quản lý mối quan hệ.
Các cấp độ của chỉ số EQ
Chỉ số EQ không được chia thành các cấp độ cụ thể như một hệ thống phân loại. Thay vào đó, EQ được xem như một phổ trạng thái, từ mức độ thấp đến mức độ cao. Mỗi người có một mức độ EQ riêng, và mức độ này có thể thay đổi theo thời gian và các yếu tố khác nhau.
Dưới đây là một cách tổng quan về các mức độ EQ:
- EQ thấp: Những người có EQ thấp có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết và hiểu cảm xúc của chính mình và của người khác. Họ có thể thiếu khả năng tự điều chỉnh cảm xúc và có xu hướng phản ứng cảm xúc một cách không kiểm soát. Người có EQ thấp có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt với người khác
- EQ trung bình: Đa số mọi người có mức EQ trung bình, không quá thấp hoặc cao. Họ có khả năng nhận biết và hiểu cảm xúc của mình và của người khác một cách tương đối tốt. Tuy nhiên, họ có thể cần phải phát triển và cải thiện kỹ năng quản lý cảm xúc và tương tác xã hội để nâng cao EQ của mình
- EQ cao: Những người có EQ cao thường có khả năng xuất sắc trong việc nhận biết, hiểu và điều chỉnh cảm xúc của chính mình và của người khác. Họ có thể tự điều chỉnh cảm xúc một cách hiệu quả và có khả năng đồng cảm sâu sắc với người khác. Người có EQ cao thường xây dựng được mối quan hệ tốt và có khả năng giải quyết xung đột một cách khéo léo.
Một số biểu hiện của trẻ có chỉ số EQ thấp
Không khó để nhận biết ngay được một người có EQ thấp. Để đánh giá mức độ EQ sơ bộ của con mình, các phụ huynh có thể quan sát một số biểu hiện sau:
Mất bình tĩnh khi không được đáp ứng nhu cầu
Trẻ có chỉ số EQ thấp có thể thể hiện sự mất bình tĩnh và khó kiềm chế khi không được đáp ứng nhu cầu. Ví dụ, khi trẻ muốn một thứ gì đó và không nhận được, con có thể trở nên tức giận, khóc lóc, hoặc tạo ra những cảm xúc tiêu cực như giận dữ hay thất vọng một cách bột phát và thái quá.
Hay phàn nàn đổ lỗi cho người khác
Trẻ có chỉ số EQ thấp sẽ thiếu khả năng nhìn nhận và chịu trách nhiệm cho cảm xúc và hành vi của mình. Thay vì tự đánh giá và xem xét vai trò của mình trong một tình huống, họ có xu hướng phàn nàn và đổ lỗi cho người khác. Trẻ cho rằng người khác là nguyên nhân gây ra cảm xúc không tốt của mình, thay vì tự tìm hiểu và làm việc để giải quyết vấn đề.
Chỉ quan tâm đến cảm xúc của mình
Trẻ có chỉ số EQ thấp thường thiếu khả năng quan tâm và đồng cảm với cảm xúc của người khác. Con có xu hướng tập trung chỉ vào cảm xúc và nhu cầu của bản thân mình, mà không nhìn nhận và hiểu cảm xúc của những người xung quanh. Điều này làm cho việc xây dựng và duy trì mối quan hệ xã hội trở nên khó khăn.
Thích được khen
Trẻ có chỉ số EQ thấp có thể có nhu cầu cực kỳ lớn về sự công nhận và khen ngợi từ người khác. Con tìm kiếm sự chú ý và khen ngợi để cảm thấy được chấp nhận và tăng thêm lòng tự tin. Họ có thể không tự đánh giá và xác định giá trị của bản thân một cách độc lập, mà phụ thuộc vào sự đánh giá từ bên ngoài.
Cố tình chọc tức người khác
Trẻ có chỉ số EQ thấp không nhận ra hoặc không quan tâm đến tác động của hành động và lời nói của mình lên cảm xúc của người khác. Con có khuynh hướng cố tình chọc tức, trêu đùa hoặc làm tổn thương người khác mà không có sự đồng cảm và nhạy cảm với cảm xúc của họ.
Không chấp hành mệnh lệnh
Trẻ có chỉ số EQ thấp có thể có trở ngại trong việc chấp hành mệnh lệnh và quy tắc xã hội. Trẻ không nhìn nhận hoặc không quan tâm đến tác động của hành vi của mình lên người khác và không tuân thủ các quy định và mệnh lệnh được đặt ra.
Cách phát triển EQ cho trẻ
Với những biểu hiện trên, nếu không được khắc phục, các con sẽ trở thành những người ích kỷ và không thể hòa đồng với mọi người. Do đó, phát triển EQ là việc hết sức cần thiết ngay từ những năm tháng đầu đời. Những cách để
Giúp trẻ hiểu rõ cảm xúc của mình
Hãy khuyến khích trẻ chia sẻ và đặt tên cho cảm xúc của mình. Hỏi trẻ về cảm giác của con trong các tình huống khác nhau và cùng thảo luận về tại sao con cảm thấy như vậy. Điều này giúp trẻ nhận ra và hiểu rõ hơn về các cảm xúc của mình, đồng thời giúp phụ huynh hiểu con hơn.
Đồng cảm với con
Hãy lắng nghe và hiểu cảm xúc của trẻ một cách chân thành. Cho trẻ biết rằng bạn luôn sẵn lòng lắng nghe và chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và những khó khăn của trẻ. Điều này giúp trẻ cảm thấy được chấp nhận và cảm thấy được yêu thương.
Thường xuyên trò chuyện với con
Hãy dành thời gian để trò chuyện và thảo luận với trẻ về những tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Hỏi con về những cảm xúc đang trải qua và cùng thảo luận về cách xử lý cảm xúc đó một cách lành mạnh và hiệu quả.
Kèm cặp cảm xúc của trẻ
Hãy giúp trẻ nhận ra và quản lý cảm xúc cá nhân bằng cách luôn đồng hành cùng con. Bạn có thể sử dụng lời nói, hành động cụ thể để con biểu đạt được cảm xúc và sau đó phân tích cho con hiểu và khắc phục các cảm xúc tiêu cực. Điều này giúp trẻ nhận ra rằng cảm xúc là một phần tự nhiên của cuộc sống và dần làm quen với việc điều chỉnh cảm xúc thuần thục.
Trau dồi thái độ lạc quan cho trẻ
Hãy khuyến khích và tạo điều kiện cho trẻ nhìn nhận cuộc sống một cách tích cực. Hãy lưu ý đến những thành công và sự tiến bộ của trẻ, và giúp trẻ tìm thấy những cảm xúc tích cực trong mọi tình huống. Điều này giúp trẻ phát triển một thái độ lạc quan và khả năng đối mặt với khó khăn trong cuộc sống.
Thường xuyên đọc sách cùng trẻ
Đọc sách về cảm xúc và quan hệ xã hội có thể giúp trẻ hiểu và khám phá thêm về cảm xúc. Chọn những câu chuyện và sách phù hợp với độ tuổi của trẻ, trong đó có các nhân vật và tình huống mà trẻ có thể nhận biết và rút ra bài học khi có thể làm chủ được cảm xúc của mình và đối xử tốt với những người xung quanh.
Không nói dối về những gì trẻ nhìn thấy và cảm thấy
Hãy khuyến khích trẻ nói thật về những gì trẻ nhìn thấy và cảm thấy. Bạn hãy trở thành người đáng tin cậy với con, nơi trẻ có thể chia sẻ một cách trung thực về những trải nghiệm của mình. Điều này giúp trẻ phát triển khả năng tự nhận biết và diễn tả cảm xúc một cách chính xác, và cũng giúp xây dựng sự tin tưởng và gắn kết trong mối quan hệ gia đình.
Quá trình rèn luyện và phát triển EQ cho trẻ luôn là quá trình gian nan và không dễ dàng, đòi hỏi sự nỗ lực và không ngừng thấu hiểu của cả phụ huynh và con. Tuy nhiên, khi con đã làm chủ được cảm xúc của mình và trở thành một người biết lắng nghe, chia sẻ và thấu hiểu, con đường tương lai của con sẽ luôn tràn ngập sự hạnh phúc và hỗ trợ từ những người xung quanh.
