Trẻ em sinh ra đã có sẵn sự tò mò và khát khao khám phá thế giới. Mỗi câu hỏi “Vì sao?” – từ vì sao cầu vồng có nhiều màu sắc, vì sao trăng tròn rồi lại khuyết, cho tới vì sao cây xấu hổ cụp lá – đều là cơ hội tuyệt vời để nuôi dưỡng tinh thần khoa học nơi trẻ nhỏ. Cha mẹ chính là người bạn đồng hành, giúp trẻ biến những câu hỏi ấy thành hành trình khám phá tri thức thông qua những cuốn sách khoa học sinh động và gần gũi.
1. Cùng trẻ quan sát thế giới xung quanh
Hãy bắt đầu bằng những điều giản dị nhất. Khi đi dạo sau cơn mưa, hãy cùng con chỉ lên bầu trời và nói: “Con nhìn kia, kia là cầu vồng – nó xuất hiện khi mưa tan đấy.” Hãy để trẻ quan sát con bọ ngựa, chiếc lá, hoặc sự thay đổi của cây cối theo mùa. Việc trò chuyện và đặt câu hỏi giúp trẻ rèn luyện thói quen quan sát, so sánh và nhận biết quy luật của tự nhiên.
Đây là nền tảng đầu tiên của tư duy khoa học – bắt đầu từ sự chú ý và ngạc nhiên.
2. Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và kiên nhẫn lắng nghe
Trẻ luôn tò mò về mọi thứ xung quanh, và thường đặt ra hàng loạt câu hỏi: “Vì sao?”, “Như thế nào?”, “Tại sao lại vậy?”… Nếu những câu hỏi đó bị gạt đi, trẻ sẽ mất dần hứng thú học hỏi.
Ngược lại, khi cha mẹ lắng nghe, khích lệ và cùng con đi tìm lời giải, trẻ sẽ hình thành tư duy độc lập và yêu thích khám phá. Ví dụ:
• Khi con hỏi “Vì sao cây xấu hổ cụp lá khi chạm vào?”, hãy cùng con tìm đọc cuốn Khám phá rừng.
• Khi con hỏi “Vì sao có các vì sao trên bầu trời?”, hãy cùng con khám phá cuốn Số phận của vũ trụ của Trịnh Xuân Thuận.
Cha mẹ không cần phải biết hết mọi câu trả lời – chỉ cần hướng con đến những cuốn sách có thể “nói thay mình”.
3. Giúp con phân biệt và hiểu sách khoa học
Sách khoa học khác với truyện tranh hay sách kỹ năng sống. Hãy cùng con tới thư viện hoặc hiệu sách, chọn vài cuốn sách khoa học và hướng dẫn con cách xem:
• Trang bìa: nhận biết chủ đề, tác giả, minh họa.
• Mục lục: giúp con hình dung cấu trúc nội dung.
• Cách trình bày: nhiều hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu – đặc trưng của sách khoa học.
Qua đó, trẻ hiểu rằng sách khoa học không chỉ để đọc giải trí, mà còn giúp giải thích các hiện tượng trong đời sống hàng ngày.
4. Hướng dẫn con đọc sách khoa học hiệu quả
Muốn hiểu sâu một cuốn sách khoa học, trẻ cần được hướng dẫn:
- Trước khi đọc:- Xem kỹ trang bìa, mục lục;
– Đặt ra các câu hỏi: “Con muốn biết điều gì từ cuốn sách này?”
– Ghi lại kiến thức con đã biết về chủ đề.
- Trong khi đọc:- Đọc chậm rãi, gạch chân từ khóa, đánh dấu thông tin quan trọng.
– Chú ý đến các hình ảnh, biểu đồ, sơ đồ minh họa – vì đây là “ngôn ngữ thứ hai” của sách khoa học, giúp trẻ dễ hiểu những khái niệm trừu tượng.
- Sau khi đọc:- Ghi lại điều thú vị nhất vừa học được.
– Kể lại cho cha mẹ hoặc bạn bè nghe – điều này giúp củng cố trí nhớ và rèn kỹ năng diễn đạt.
5. Vận dụng tri thức vào đời sống thực tế
Kiến thức trong sách sẽ trở nên sống động nếu được kết nối với trải nghiệm hằng ngày. Sau khi đọc về bầu trời, hãy cùng con quan sát thật:
• Vì sao trăng lúc tròn, lúc khuyết?
• Vì sao có ngày và đêm?
• Vì sao nước biển dâng cao vào ngày rằm?
Khi trẻ tự lý giải được những điều này, con sẽ nhận ra khoa học không xa lạ – nó ở ngay trong cuộc sống quanh ta.
6. Biến ngôi nhà thành “phòng thí nghiệm nhỏ”
Cha mẹ có thể dành cho con một góc nhỏ trong nhà – không cần cầu kỳ – để làm “phòng thí nghiệm mini”. Một chiếc bàn nhỏ, vài chai nước màu, đồ chơi cũ hay đất nặn cũng đủ để trẻ thử nghiệm, quan sát, ghi chép và sáng tạo. Trẻ em khi được khuyến khích thử và sai sẽ học được cách tư duy như một nhà khoa học nhỏ – biết đặt giả thuyết, kiểm chứng và rút ra kết luận.
Khơi gợi niềm yêu thích khoa học cho trẻ không đòi hỏi kiến thức cao siêu hay thiết bị đắt tiền. Chỉ cần một cuốn sách, một câu hỏi, và một người đồng hành biết lắng nghe – thế giới tri thức sẽ mở ra trước mắt con. Khi trẻ học cách quan sát, đặt câu hỏi và khám phá bằng chính đôi tay, đôi mắt của mình, khoa học sẽ không còn là môn học khô khan, mà trở thành niềm vui sống mỗi ngày.
Nguồn: Sách “Nuôi dưỡng một người đọc tí hon” – Tiến sỹ Nguyễn Thị Ngọc Minh
Xem chi tiết tại đây: https://eduforlife.edu.vn/lorem-ipsum-dolor-sit-amet-consectetur-adipiscing-elit-4/
